Wentylacja grawitacyjna (zwana też naturalną) to najstarszy typ wentylacji, w której wymiana powietrza zachodziła pierwotnie przez nieszczelności w stolarce okiennej. W związku z tym, wraz z pojawieniem się nowoczesnych, całkowicie szczelnych okien, w nowych lub świeżo wyremontowanych domach zaczęły występować problemy z jej efektywnością. Właśnie wtedy powstały nawiewniki, które przejęły zadanie zapewnienia przepływu powietrza. W niniejszym artykule przyjrzymy się dokładniej tym urządzeniom i ich roli w sprawnym działaniu wentylacji.
Czym właściwie są nawiewniki powietrza?
Jak można wnioskować z ich nazwy, nawiewniki powietrza to nic innego jak niewielkich rozmiarów urządzenia nawiewne, które zapewniają stały, a zarazem w pełni kontrolowany dopływ powietrza zewnętrznego bez konieczności otwierania okien. Dzięki temu pozwalają na prawidłową pracę systemu wentylacyjnego bez wywoływania przeciągów i wyziębiania pomieszczeń. Są zabezpieczone przed przenikaniem wilgoci z zewnątrz – nie trzeba więc się obawiać, że woda opadowa dostanie się do budynku. Nawiewniki powietrza można ogólnie podzielić na dwie kategorie – ścienne i okienne.
Urządzenia te są przeznaczone do budynków mieszkalnych i użytkowych korzystających z wentylacji mechanicznej wywiewnej, grawitacyjnej lub hybrydowej (będącej połączeniem dwóch poprzednich). Nie trzeba ich natomiast zakładać, jeśli w budynku jest wentylacja mechaniczna nawiewna lub nawiewno-wywiewna (zwłaszcza z odzyskiem ciepła) – w tych systemach przepływ powietrza zewnętrznego zapewniają dedykowane wentylatory.
Budowa nawiewników powietrza
Nawiewniki są względnie prostymi urządzeniami – warianty okienne składają się właściwie z 2, a ścienne 3 części. Są to:
- Wewnętrzny regulator;
- Zewnętrzna czerpnia;
- Obudowany kanał przelotowy (tylko w przypadku ściennych – kanały nawiewników okiennych nie potrzebują obudowy ze względu na krótszy przebieg).
Rodzaje nawiewników powietrza
Jak już tutaj wspomniano, urządzenia te dzielą się na okienne i ścienne. Bardziej szczegółowy podział opiera się na sposobie sterowania ich pracą. Większość metod sterowania powtarza się w obu kategoriach.
Nawiewniki okienne
Są to urządzenia przeznaczone do montażu w oknach lub drzwiach balkonowych. Na ogół mają podłużny kształt i powinny znaleźć się przynajmniej 2 m nad podłogą, w górnej części ramy. Biorąc pod uwagę mechanizm sterujący, na rynku można znaleźć:
- Nawiewniki sterowane ręcznie – nawiewniki tego typu wyposażone są w pokrętło lub dźwignię (ta druga pojawia się raczej w starszych modelach), pozwalające na ręczne ustawienie stopnia otwarcia przesłony nawiewnika. Jest to najtańsza opcja, ale niestety pociąga za sobą pewną uciążliwość obsługi – trzeba pamiętać o regulacji takich nawiewników. Gdy zapomnimy przymknąć nawiewnika w sezonie grzewczym (np. wychodząc na dłużej z domu), możemy nadmiernie wychłodzić dane pomieszczenie. Nawiewniki ręczne są obecnie stosunkowo mało popularne, głównie ze względu na to, że większość nawiewników automatycznych jest dodatkowo wyposażona w ręczny mechanizm sterujący.
- Nawiewniki automatyczne – urządzenia tego typu są wyposażone w różne mechanizmy pozwalające im na samodzielną regulację pracy i dostosowywanie ilości powietrza nawiewanego do aktualnych potrzeb danego pomieszczenia. Na rynku są obecnie dostępne 4 rodzaje takich nawiewników:
- Nawiewniki termostatyczne – najprostsza forma nawiewnika automatycznego, która reaguje na zmianę temperatury powietrza na zewnątrz budynku. Niestety owa prostota wiąże się również z niską precyzją – nawiewnik termostatyczny przymyka się dopiero przy temperaturach poniżej 0°C, co znacznie obniża jego użyteczność. W związku z tym po takie rozwiązanie sięga się dziś dość rzadko i nawiewniki termostatyczne powoli zaczynają znikać z rynku.
- Nawiewniki higrosterowane – działanie tych nawiewników opiera się na względnej wilgotności powietrza wewnątrz pomieszczenia – jej pomiar odbywa się dzięki umieszczonemu w regulatorze higrometrowi. Większość tego typu urządzeń działa w zakresie 30-70% poziomu wilgotności, które to wartości odpowiadają ich minimalnemu i maksymalnemu otwarciu.
- Nawiewniki ciśnieniowe – wykorzystany w nich mechanizm sterujący reaguje na zmiany różnicy ciśnienia między powietrzem wewnątrz pomieszczenia a tym na zewnątrz. Element sterujący znajduje się tutaj w czerpni i unosi się bezpośrednio w strumieniu powietrza nawiewanego, reagując na zmieniającą się prędkość przepływu powietrza. Gdy ta wzrasta, unosi się, przymykając otwór czerpni, natomiast gdy powietrze zwalnia – opada, otwierając szerzej wlot powietrza. Dzięki temu rozwiązaniu efektywność nawiewnika ciśnieniowego jest całkowicie niezależna od warunków atmosferycznych – silne wiatry nie zaburzają jego pracy. Co więcej, skuteczność takich nawiewników nie jest również zależna od wysokości – nawiewnik ciśnieniowy będzie więc idealny do wielopiętrowych budynków mieszkalnych.
- Nawiewniki hybrydowe – nazywane też dwusystemowymi. W przypadku nawiewników okiennych termin ten odnosi się do urządzeń będących połączeniem nawiewnika higrosterowanego z ciśnieniowym – ich regulator ma wbudowany higrometr, a czerpnia wpuszcza powietrze w ilościach zależnych od ciśnienia. Takie połączenie pozwoliło wyeliminować wady podstawowych rozwiązań konstrukcyjnych, znacznie zwiększyć precyzję sterowania i pozbyć się dylematu „nawiewniki okienne ciśnieniowe czy higrosterowane”. Niestety wiąże się to również ze znacznie wyższą ceną takich urządzeń.
Nawiewniki ścienne
Nawiewniki tego typu są przeznaczone do montażu w górnej części ścian zewnętrznych. Są zdecydowanie większe od nawiewników okiennych, a ich kanały przelotowe mają na ogół okrągły przekrój. Pojedyncze urządzenie tego typu zwykle będzie bardziej wydajne od pojedynczego nawiewnika okiennego. O nawiewnikach ściennych warto pomyśleć już na etapie budowy – dzięki temu uniknie się konieczności przebijania przez ścianę i położone na niej warstwy tynku/ociepleń.
Sposoby montażu nawiewników
Nawiewniki powietrza, zarówno okienne, jak i ścienne, mogą występować w wariantach o różnych metodach montażu. Biorąc to pod uwagę, można wyróżnić nawiewniki szczelinowe i montowane na ramie (okienne) oraz proste i glifowe (ścienne).
Szczelinowy
Ta metoda wymaga wycięcia (z użyciem frezarki) otworu w przylgach skrzydła i ościeżnicy (okna PVC) lub w jednych z nich (w oknach drewnianych), nad górną krawędzią szyby zespolonej. Stolarka aluminiowa powinna być przygotowana do tego na etapie produkcji. Dokładne wymiary otworu zależą już od danego modelu nawiewnika i są podawane przez producenta.
Taki nawiewniki będzie dość widoczny, zwłaszcza jeśli jest to starszy model – były one dostępne jedynie w kolorze białym i miały spore rozmiary. Nie trzeba się jednak obawiać, że oszpecą okno – aktualnie produkowane nawiewniki cechują się smukłą stylistyką i idealnie wpasowują się w nowoczesne wystroje wnętrz.
Montaż nawiewników tego typu warto zlecić wykwalifikowanemu specjaliście – niewprawna osoba mogłaby łatwo uszkodzić komorę zbrojeniową okna w trakcie wykonywania otworu.
Na ramie
Okienne nawiewniki powietrza tego typu montuje się w całkowicie nieinwazyjny sposób – ich kanały przelotowe mieszczą się między nadprożem a górną ramą okna. Nie ingerują więc zupełnie w konstrukcję okna.
Dodatkową zaletą tych nawiewników okiennych jest duża dyskrecja – ich korpusy są niemal całkowicie ukryte w warstwie tynku i ocieplenia nad oknem. Taki typ montażu umożliwia również wykorzystanie takiego nawiewnika na oknie uchylno-przesuwnym typu HS oraz z roletą zewnętrzną.
Minusem tej metody jest fakt, że nawiewniki okienne trzeba zamontować w momencie wprawiania okna – nie da się w ten sposób założyć nawiewnika na oknie znajdującym się już w ścianie.
Prosty
Ścienne nawiewniki montowane w ten sposób mają proste kanały przelotowe, przechodzące prostopadle przez powierzchnię ściany. Ich czerpnie montuje się bezpośrednio na elewacji – z uwagi na ich wielkość, może to być problem natury estetycznej (szczególnie, jeśli są to starsze modele, dostępne jedynie w białym kolorze).
Glifowy
Nawiewniki powietrza tego typu cechują się bardziej skomplikowaną budową kanału przelotowego – jest to połączenie standardowej obudowy otworu ze specjalną puszką glifową. Łączą się one ze sobą pod kątem prostym, tworząc w ścianie kształt litery „L”. Taki układ zapewnia im znacznie lepsze właściwości akustyczne (wnętrze puszki doskonale wygłusza dźwięki dochodzące z zewnątrz), ale przy tym zwiększa opór urządzenia. W związku z tym, aby nawiewniki powietrza tego typu mogły pracować efektywnie, konieczne będzie założenie turbin wywiewnych na kominy kanałów wentylacyjnych (czyli przejście ze standardowej wentylacji grawitacyjnej w hybrydową). Budynki z wentylacją mechaniczną wywiewną nie wymagają żadnych modyfikacji.
Ścienne nawiewniki glifowe są znacznie bardziej dyskretne niż ich standardowe odpowiedniki – czerpnie glifowe montuje się w węgarkach okien. Pozostają więc niemal niewidoczne.
Jak rozmieścić nawiewniki po budynku?
Ogólnie rzecz ujmując, zaleca się umieszczenie przynajmniej jednego urządzenia w każdym pokoju. Wyjątkiem są tylko łazienki i kuchnie z kuchenkami elektrycznymi – te pomieszczenia można wentylować pośrednio przez specjalne szczeliny w dolnej części drzwi. W pomieszczeniach o powierzchni przekraczającej 20 m2 zaleca się zakładanie przynajmniej 2 nawiewników okiennych lub ściennego nawiewnika o wyższej wydajności.
W obrębie pomieszczeń, w których spalane jest paliwo (np. kotłownie, pokoje z kominkiem czy kuchnie z kuchenką gazową/kotłem dwufunkcyjnym) powinno się montować nawiewniki o wyższej wydajności. Prawidłowy przebieg procesu spalania wymaga bowiem dostarczenia większej ilości tlenu.
Jeśli zaś chodzi o ilość nawiewników w całym budynku, trzeba będzie zajrzeć do treści zawartych w Polskiej Normie PN-83/B-03430 – podaje ona minimalny strumień powietrza usuwanego z danego pomieszczenia zapewniający właściwą pracę wentylacji. Wystarczy zsumować wartości dla pokoi znajdujących się w domu/mieszkaniu i podzielić wynik przez wydajność pojedynczego nawiewnika. Po zaokrągleniu do pełnych jednostek da to ilość nawiewników potrzebnych do sprawnej wentylacji całego budynku.
Nawiewniki powietrza zewnętrznego – podsumowanie
Właściwa wentylacja pomieszczeń jest kluczowa dla naszego zdrowia i stanu budynku – stały dopływ powietrza pozwala usunąć zalegające we wnętrzach zanieczyszczenia. Jedną z prostszych i tańszych metod zapewnienia stałego strumienia powietrza jest montaż nawiewników w oknach lub ścianach budynku. Szczególnie efektywne są urządzenia z automatycznym sterowaniem. W Polskich warunkach klimatycznych najlepiej sprawdzają się nawiewniki ciśnieniowe lub dwusystemowe.